M Ü Ə Y Y Ə N E T D İ:
Rayon Məhkəməsinin (hakim X) *** tarixli hökmü ilə:
- Şəxs 1 (Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı, fərdi sahibkar, əvvəllər məhkum olunmamış) Cinayət Məcəlləsinin (CM) 308.1 və 313-cü maddələri ilə təqsirli bilinmiş, CM-in 308.1-ci maddəsi üzrə CM-in 46.2-ci maddəsi tətbiq edilməklə 1 il müddətə dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanlarında maddi məsul vəzifə tutma hüququndan məhrum edilməklə 1 il 6 ay müddətinə azadlıqdan məhrumetmə, CM-in 313-cü maddəsi üzrə 1 il müddətə dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanlarında maddi məsul vəzifə tutma hüququndan məhrum edilməklə 1 il müddətinə azadlıqdan məhrumetmə cəzasına məhkum edilmiş, CM-in 66.2 və 66.4-cü maddələrinin tətbiqi ilə ona qəti olaraq 2 il müddətə dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanlarında maddi məsul vəzifə tutma hüququndan məhrum edilməklə 2 il 6 ay müddətinə azadlıqdan məhrumetmə cəzası təyin edilmişdir.
- Şəxs 2 (Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı, əvvəllər məhkum olunmamış) CM-in 32.4, 308.1, 312-1.1 və 32.4, 313-cü maddələri ilə təqsirli bilinmiş, CM-in 32.4, 308.1-ci maddəsi üzrə CM-in 46.2-ci maddəsi tətbiq edilməklə 1 il müddətə dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanlarında maddi məsul vəzifə tutma hüququndan məhrum edilməklə 1 il müddətinə azadlıqdan məhrumetmə, CM-in 312-1.1-ci maddəsi üzrə CM-in 46.2-ci maddəsi tətbiq edilməklə 1 il 6 ay müddətə dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanlarında maddi məsul vəzifə tutma hüququndan məhrum edilməklə 3 il müddətinə azadlıqdan məhrumetmə, CM-in 313-cü maddəsi üzrə isə 1 il müddətə dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanlarında maddi məsul vəzifə tutma hüququndan məhrum edilməklə 1 il müddətinə azadlıqdan məhrumetmə cəzalarına məhkum edilmiş, CM-in 66.2 və 66.4-cü maddələrinin tətbiqi ilə ona qəti olaraq 3 il müddətə dövlət və yerli özünüidarəetmə orqanlarında maddi məsul vəzifə tutma hüququndan məhrum edilməklə 4 il müddətinə azadlıqdan məhrumetmə cəzası təyin edilmişdir.
İşin qısa məzmunu
Birinci instansiya məhkəməsinin hökmünə görə, Şəxs 1 fərdi sahibkar kimi (tumlu və çəyirdəkli meyvələrin becərilməsi sahəsində) təşkilati-sərəncamverici səlahiyyətlərə malik olduğu halda, çalışmayan bəzi şəxslərin adlarını elektron informasiya sisteminə bilə-bilə yalan şəkildə işçi kimi daxil etmişdir. Bu hərəkətlər sosial yardım almaq üçün nəzərdə tutulmuş qaydalara zidd olmuş, nəticədə dövlət büdcəsinə ziyan vurulmuşdur.
Bu prosesi, hökmə əsasən, Şəxs 2 (onun qohumu) təşkil etmiş, müxtəlif şəxslərin rəsmi şəkildə guya “işçi” kimi rəsmiləşdirilməsi üçün Şəxs 1ə müraciət etmiş və bunun müqabilində üçüncü şəxslərdən məbləğlər tələb etmişdir. Məhkəmələr belə qənaətə gəlmişdir ki, Şəxs 2 Şəxs 1i öz xidməti vəzifəsindən sui-istifadə etməyə, habelə rəsmi sənədlərə yalan məlumat daxil etməyə təhrik etmişdir.
Sumqayıt Apellyasiya Məhkəməsinin Cinayət kollegiyası 02 may 2023-cü il tarixli qərarı ilə:
- Şəxs 1ə CM-in 313-cü maddəsi üzrə cinayət məsuliyyətinə cəlbetmə müddətinin keçməsi əsas götürülərək cəza təyin edilməmiş, yalnız CM-in 308.1-ci maddəsi üzrə 1 il 6 ay müddətinə azadlıqdan məhrumetmə cəzası qüvvədə saxlanılmışdır.
- Şəxs 2yə CM-in 313-cü maddəsi üzrə cinayət məsuliyyətinə cəlbetmə müddətinin keçməsi əsas götürülərək cəza təyin edilməmiş, CM-in 32.4, 308.1-ci maddəsi üzrə 1 il, CM-in 312-1.1-ci maddəsi üzrə 3 il azadlıqdan məhrumetmə cəzaları qismən toplanaraq 3 il 6 ay qəti cəza müəyyən edilmişdir.
Daha sonra hər iki məhkum – Şəxs 1 və Şəxs 2 bu qərardan kassasiya şikayəti verərək onlara təyin olunan cəzanın yüngülləşdirilməsini, azadlıqdan məhrumetmədən daha yüngül cəza növü tətbiq edilməsini xahiş etmişlər.
Kassasiya şikayətlərinin dəlilləri
- Şəxs 1 qeyd etmişdir ki, barəsində CM-in sanksiyasındakı yüngülləşdirici halların heç biri nəzərə alınmamış, ilk dəfə məhkum olması, işsiz olması və müsbət xarakterizə olunmasına baxmayaraq, ona azadlıqdan məhrumetmə cəzası təyin edilmişdir.
- Şəxs 2 özünü təqsirli bilmədiyini, səhhətində ciddi problemlərin olduğunu, himayəsində ailə üzvlərinin olduğunu, habelə CM-in 312-1.1-ci maddəsinin tətbiqinin əsassız olduğunu göstərmişdir.
Ali Məhkəmənin mövqeyi
Ali Məhkəmə bildirir ki, cinayət tərkibinin bütün əlamətləri sübutlarla təsdiq edildikdə, şəxs məhkum edilə bilər. Şəxs 1in fərdi sahibkar olmasına baxmayaraq, qanuni əsas olmadan çalışmayan şəxsləri “işçi” kimi rəsmiləşdirməsi CM-in 308.1 və 313-cü maddələrinin tərkib əlamətlərinə uyğun hesab edilmişdir.
Eyni zamanda, məhkəmə kollegiyası Şəxs 2nin özəl sektorda fəaliyyət göstərən Şəxs 1in qərarına təsir göstərməsi faktını CM-in 312-1.1-ci (nüfuz alveri) maddəsinə uyğun saymamış, həmin maddə üzrə cinayət tərkibinin olmadığını vurğulamışdır. Bununla bağlı:
- “Nüfuz alveri” cinayət tərkibi adətən dövlət orqanında vəzifə tutan şəxsin qərarına qanunsuz təsir edilməsini nəzərdə tutur.
- Şəxs 1 isə özəl sektorda sahibkarlıq fəaliyyəti üzrə səlahiyyətlərə malik olduğundan, Şəxs 2nin bu qərara qanunsuz təsiri 312-1.1-ci maddəyə uyğun gəlməmişdir.
Nəticədə, Ali Məhkəmə:
- Şəxs 1in kassasiya şikayətini təmin etməmiş, apellyasiya məhkəməsinin ona qarşı 308.1-ci maddə üzrə seçdiyi cəzanı dəyişməz saxlamışdır.
- Şəxs 2nin kassasiya şikayətini qismən təmin edərək, CM-in 312-1.1-ci maddəsi üzrə onun barəsində olan məhkumluğu ləğv etmiş, həmin maddəyə dair cinayət təqibini xitamlandırmışdır. Qalan maddələr (32.4, 308.1 və s.) üzrə çıxarılan hökm saxlanılmış, nəticədə Şəxs 2yə əvvəl təyin edilmiş qəti cəzadan artıq hesab edilən hissə aradan qalxdığı üçün o, faktiki çəkdiyi müddət səbəbindən azadlığa buraxılmışdır.
Qərarın nəticəvi hissəsi
- Şəxs 1in kassasiya şikayəti təmin edilməmiş, Sumqayıt Apellyasiya Məhkəməsinin 02 may 2023-cü il tarixli qərarı onunla bağlı hissədə dəyişdirilmədən saxlanılmışdır.
- Şəxs 2nin kassasiya şikayəti qismən təmin edilərək, onun barəsində CM-in 312-1.1-ci maddəsi ilə məhkum etməyə dair hissə ləğv edilmiş, həmin hissədə cinayət təqibinə xitam verilmişdir. Onun qalan cəzaları (32.4, 308.1) qüvvədə qalmış, lakin ümumi cəza müddəti yenidən hesablanmış və artıq çəkildiyi üçün məhkum cəzaçəkmə müəssisəsindən azad edilmişdir.
