Mülkiyyət hüquqlarının qorunması və qanunsuz tikililərlə mübarizə
Son zamanlarda Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi mülkiyyət hüquqlarının müdafiəsi sahəsində önəmli bir qərar qəbul etmişdir. Bu qərar, qanunsuz tikililərin sökülməsi və mülkiyyət hüquqlarının bərpası ilə bağlı mübahisələrdə əhəmiyyətli bir presedent yaratmışdır.
İşin Faktiki Halları
İddiaçı, Bakı şəhəri, Xəzər rayonu, Buzovna qəsəbəsi, sahə 1-2153 ünvanında yerləşən 0,3574 hektar (3574 kv.m) torpaq sahəsinin xüsusi mülkiyyətçisidir. Bu mülkiyyət hüququ Azərbaycan Respublikasının Daşınmaz Əmlakın Dövlət Reyestri Xidməti tərəfindən qeydiyyata alınmışdır. Lakin 2020-ci ilin əvvəllərində iddiaçı, torpaq sahəsinin bir hissəsinin tanımadığı şəxslər tərəfindən qanunsuz olaraq zəbt edildiyini öyrənmişdir.
Cavabdeh Faiq oğlu, iddiaçıya məxsus torpaq sahəsinin 70 kv.m hissəsini qanunsuz olaraq zəbt etmiş və orada müxtəlif tikililər inşa etmişdir. Bu tikililər arasında metal konstruksiyalı vaqon-konteyner, ona bitişik daş konstruksiyalı köməkçi tikili və yüngül konstruksiyalı digər tikililər mövcuddur.
İddiaçı, dəfələrlə cavabdehdən torpaq sahəsinin boşaldılmasını və qanunsuz tikililərin sökülməsini tələb etmişdir. Lakin cavabdeh bu tələbləri yerinə yetirməmiş və torpaq sahəsindən çıxmaqdan imtina etmişdir.
Məhkəmə Prosesləri
İddiaçı, məhkəməyə müraciət edərək cavabdehin qanunsuz tikililərinin sökülməsini, torpaq sahəsinin təmizlənərək ona qaytarılmasını və ona vurulmuş maddi zərərin ödənilməsini tələb etmişdir.
Birinci instansiya məhkəməsi, işin hallarını araşdıraraq iddianı qismən təmin etmişdir. Məhkəmə, cavabdehin iddiaçıya məxsus torpaq sahəsinin 70 kv.m hissəsini qanunsuz olaraq zəbt etdiyini və orada qanunsuz tikililər inşa etdiyini müəyyən etmişdir. Buna görə də, cavabdehin qanunsuz tikililəri sökülərək torpaq sahəsinin iddiaçıya qaytarılması qərara alınmışdır.
Cavabdeh, bu qərardan narazı qalaraq apellyasiya şikayəti vermişdir. Lakin Bakı Apellyasiya Məhkəməsi, birinci instansiya məhkəməsinin qərarını əsaslı hesab edərək şikayəti təmin etməmişdir.
Ali Məhkəmənin Mövqeyi
Cavabdeh, daha sonra kassasiya şikayəti ilə Ali Məhkəməyə müraciət etmişdir. O, torpaq sahəsinin uzun müddət onun tərəfindən istifadə edildiyini və kommunal xərclərin onun tərəfindən ödənildiyini iddia etmişdir. Cavabdeh həmçinin iddiaçının hüquqlarından sui-istifadə etdiyini və məhkəmələrin bu halları nəzərə almadığını bildirmişdir.
Azərbaycan Respublikası adından çıxış edən Ali Məhkəmə, kassasiya şikayətini araşdıraraq aşağıdakı mövqeyi ifadə etmişdir:
- Mülkiyyət Hüququnun Təsdiqi: Ali Məhkəmə, iddiaçının mübahisəli torpaq sahəsinin qanuni mülkiyyətçisi olduğunu və bu hüququn dövlət qeydiyyatına alındığını təsdiqləmişdir.
- Qanunsuz Tikililərin Sökülməsi: Cavabdehin torpaq sahəsini qanunsuz olaraq zəbt etdiyi və orada qanunsuz tikililər inşa etdiyi müəyyən edilmişdir. Məhkəmə, bu tikililərin qanunvericiliyə uyğun olaraq sökülməsinin və torpaq sahəsinin iddiaçıya qaytarılmasının zəruri olduğunu bildirmişdir.
- Hüquqi Normların Tətbiqi: Məhkəmə, Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsinin müvafiq maddələrinə istinad edərək mülkiyyətçinin hüquqlarının qorunmasının vacibliyini vurğulamışdır. Mülkiyyət hüququ dövlət tərəfindən tanınan və qorunan bir hüquqdur və bu hüquqa qarşı hər hansı qanunsuz müdaxilə yolverilməzdir.
- Kassasiya Şikayətinin Rədd Edilməsi: Ali Məhkəmə, kassasiya şikayətində göstərilən dəlillərin işin faktiki hallarını dəyişdirmədiyini və məhkəmələrin maddi və prosessual hüquq normalarını düzgün tətbiq etdiyini qeyd etmişdir. Buna görə də, kassasiya şikayəti təmin edilməmiş və apellyasiya məhkəməsinin qərarı qüvvədə saxlanılmışdır.
Nəticə və Əhəmiyyət
Bu qərar, Azərbaycan Respublikası adından mülkiyyət hüquqlarının qorunmasının və qanunsuz tikililərlə mübarizənin vacibliyini bir daha ortaya qoymuşdur. Məhkəmələrin bu məsələdə prinsipial mövqeyi, mülkiyyət hüquqlarının toxunulmazlığını və qanun qarşısında bərabərliyi təmin etməyə yönəlmişdir.
Hüquqşünaslar və vətəndaşlar üçün bu qərar, mülkiyyət hüquqlarının qorunması və qanunsuz tikililərin sökülməsi ilə bağlı hüquqi prosedurların düzgün həyata keçirilməsi baxımından əhəmiyyətli bir nümunədir. Qərar, həmçinin qanunvericiliyin tələblərinə uyğun hərəkət etməyin və mülkiyyət hüquqlarına hörmət etməyin vacibliyini bir daha xatırladır.
Azərbaycan Respublikasının məhkəmələri, mülkiyyət hüquqlarının qorunması və hüquqi ədalətin təmin edilməsi sahəsində mühüm rol oynayır. Bu iş üzrə qəbul edilmiş qərar, mülkiyyət hüquqlarının müdafiəsi və qanunsuz hərəkətlərin qarşısının alınması istiqamətində atılmış mühüm bir addımdır. Vətəndaşlarımızın mülkiyyət hüquqlarının qorunması, hüquqi dövlətin əsas prinsiplərindən biridir və məhkəmələrimiz bu prinsipləri uğurla tətbiq edir.
