1443,706 qram heroin, 89,550 qram metamfetamin və 18,344 qram tiryəki qaçaqmalçılıq yolu ilə gömrük sərhədindən keçirməyi planlaşdırdılar
Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsinin Cinayət Kollegiyası 2024-cü ildə narkotik vasitələrin külli miqdarda qanunsuz dövriyyəsi, eləcə də qaçaqmalçılıq yolu ilə ölkə ərazisinə gətirilməsi ittihamı ilə məhkum edilmiş şəxs barəsində qərar çıxarmışdır. Bu məqalədə işin faktiki hallarını və Ali Məhkəmənin məsələyə yanaşmasını təhlil edirik.
İşin Faktiki Halları
İttihama əsasən, məhkum (1989-cu il təvəllüdlü, əvvəllər məhkum edilmiş, Sabirabad rayonunda anadan olmuş şəxs) İran İslam Respublikasında adları istintaqa məlum olmayan şəxslərlə qabaqcadan əlbir olmuşdur. O, həmin şəxslərin köməyi ilə külli miqdarda heroin, metamfetamin və tiryəki qanunsuz şəkildə satış məqsədilə əldə etmiş, ölkə ərazisinə gətirərək satmaq niyyətində olmuşdur.
Araşdırmalara görə, məhkum 10 yanvar 2020-ci il tarixədək İran İslam Respublikasındakı tanışları vasitəsilə ümumilikdə 1443,706 qram heroin, 89,550 qram metamfetamin və 18,344 qram tiryəki qaçaqmalçılıq yolu ilə Azərbaycan Respublikasının gömrük sərhədindən keçirməyi planlaşdırmışdır. Bu məqsədlə narkotik vasitələr xüsusi qablaşdırılmış formada, müxtəlif qida qutularına yerləşdirilmişdir. Cinayət işi materiallarından görünür ki, məhkumun niyyəti həmin maddələri Biləsuvar gömrük postu yaxınlığında qəbul edərək daha sonra respublika ərazisində yaymaq olmuşdur.
Lakin 10 yanvar 2020-ci il tarixdə Dövlət Gömrük Komitəsinin Cənub Ərazi Baş Gömrük İdarəsinin “Biləsuvar” gömrük postunda məhkumun şərikləri (və ya həmin əşyaları daşıyan şəxslər) gömrük yoxlamasından keçərkən saxlanılmışdır. Onların əl yüklərində aparılan baxış zamanı 750,978 qram heroin bir şəxsə məxsus yüklərdən, 692,728 qram heroin, 89,550 qram metamfetamin və 18,344 qram tiryək isə digər şəxsə məxsus yüklərdən aşkarlanıb götürülmüşdür. Məhkum isə bu hal barədə xəbər tutub hadisə yerindən qaçmış, lakin tezliklə hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən müəyyən edilərək saxlanılmışdır.
Birinci və Apellyasiya Məhkəmələrinin Qərarları
Lənkəran Ağır Cinayətlər Məhkəməsi 19 yanvar 2024-cü il tarixli hökmü ilə məhkumu:
- Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin (CM) 206.3.2 (qaçaqmalçılıq, qabaqcadan əlbir olan bir qrup şəxs tərəfindən törədildikdə),
- 234.4.1 və 234.4.3 (narkotik vasitələrin, psixotrop maddələrin satış məqsədilə qanunsuz dövriyyəsi, qabaqcadan əlbir olan bir qrup şəxs tərəfindən və külli miqdarda törədildikdə)
maddələri ilə təqsirli bilmişdir. Məhkum CM-in 234.4.1 və 234.4.3-cü maddələri üzrə 9 il, CM-in 206.3.2-ci maddəsi üzrə 6 il azadlıqdan məhrumetmə cəzasına məhkum edilmişdir. CM-in 66.3-cü maddəsinə əsasən qismən toplanılma nəticəsində cəza 10 il müəyyən edilmiş, daha sonra əvvəlki hökm (Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin 2021-ci ildə çıxardığı) üzrə təyin edilmiş 9 il cəza ilə qismən toplanılaraq yekun olaraq 11 il 6 ay azadlıqdan məhrumetmə cəzası təyin edilmişdir. Cəzanın başlanğıc tarixi 18 fevral 2020-ci il hesab edilmişdir.
Məhkum birinci instansiyanın çıxardığı bu hökmündən apellyasiya şikayəti vermiş, lakin Şirvan Apellyasiya Məhkəməsinin Cinayət Kollegiyası 12 iyun 2024-cü il tarixli qərarı ilə birinci instansiyanın hökmünü dəyişdirmədən qüvvədə saxlamışdır.
Ali Məhkəməyə Kassasiya Müraciətləri
Məhkumun özü və onun müdafiəçisi ayrı-ayrılıqda Ali Məhkəməyə kassasiya şikayəti vermişlər. Hər iki şikayətdə aşağıdakı əsas arqumentlər irəli sürülmüşdür:
- İşin kifayət qədər araşdırılmaması: Məhkumun cinayətdə iştirakı barədə ifadə vermiş bəzi şahidlərin ziddiyyətli açıqlamaları olduğu bildirilmiş, onların ibtidai istintaqda verdikləri ifadələrin guya təzyiq altında alındığı iddia edilmişdir.
- Sübutların yetərsizliyi və ya hüquqi qiymətləndirilmədə yanlışlığa yol verilməsi: Məhkumun müdafiəçisi işi yenidən apellyasiya mərhələsində araşdırmaq üçün geri qaytarmağı xahiş etmişdir.
Ali Məhkəmənin Hüquqi Mövqeyi
Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi həmin kassasiya şikayətlərini təmin etməmiş və Şirvan Apellyasiya Məhkəməsinin qərarını dəyişdirmədən qüvvədə saxlamışdır. Ali Məhkəmə əsaslandırmasında bir sıra mühüm hüquqi məqamlara istinad etmişdir:
- Kassasiya Məhkəməsinin Predmeti: Cinayət-Prosessual Məcəllənin tələbinə uyğun olaraq, kassasiya instansiyası məhkəməsi yeni faktiki hallar araşdırmır, yalnız məhkəmənin tətbiq etdiyi cinayət qanununun və prosessual normaların düzgünlüyünü yoxlayır. Ali Məhkəmə vurğulamışdır ki, apellyasiya instansiyasında işə baxılarkən maddi və prosessual hüquq normalarına riayət edilmişdir.
- Qabaqcadan Əlbir Olma və Qaçaqmalçılıq: Məhkəmə qeyd etmişdir ki, qaçaqmalçılıq yolu ilə külli miqdarda narkotik vasitələrin gətirilməsi zaman iki və ya daha çox şəxsin öncədən razılaşaraq ölkənin gömrük sərhədindən gizli keçirmə planı cinayətin tərkib hissəsini müəyyən edir. İttihamda göstərilən sübutlar – narkotik vasitələrin qablaşdırılması və daşınma üsulu, gömrük postunda aşkarlanma faktları, telefon danışıqlarına dair materiallar – məhkumun hərəkətlərini tam şəkildə təsdiqləmişdir.
- Narkotik Vasitələrin Satış Məqsədilə Dövriyyəsi: Məhkumun planlı şəkildə qanunsuz dövriyyə üçün külli miqdarda heroin, metamfetamin və tiryəki əldə etməsi, ölkəyə gətirməsi və onları bölgədəki şəxslərlə birgə satmaq niyyətinə dair sübutlar məhkəmə tərəfindən yetərli sayılmışdır. Məhkəmə CM-in 234.4.1 və 234.4.3-cü maddələrinə müvafiq olaraq hüquqi tövsifi düzgün hesab etmişdir.
- Şahid ifadələri və müdafiənin dəlilləri: Kassasiya instansiyası vurğulamışdır ki, birinci və apellyasiya instansiyalarında şahid ifadələri kifayət qədər araşdırılmış, məhkəmə prosesində müdafiəyə şərait yaradılmışdır. Məhkəmələr ziddiyyətli ifadələri əsaslandırılmış şəkildə qiymətləndirərək qərar qəbul etmişlər.
- Cəza Təyin Edilməsi: Ali Məhkəmə cinayətin xarakterinin xüsusilə ağır olmasını (külli miqdarda narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsi və qaçaqmalçılıq) nəzərə alaraq, məhkum barəsində azadlıqdan məhrumetmə cəzasının sanksiya çərçivəsində təyin edilməsini qanuni və əsaslı saymışdır.
Nəticə
Ali Məhkəmə apellyasiya instansiyasının çıxardığı qərarı tam qanuni və əsaslı hesab etmiş, kassasiya şikayətlərində irəli sürülən arqumentləri rədd etmişdir. Beləliklə, məhkumun CM-in 206.3.2, 234.4.1 və 234.4.3-cü maddələri ilə (qaçaqmalçılıq və külli miqdarda narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsi) 11 il 6 ay müddətinə azadlıqdan məhrumetmə cəzası qanuni qüvvəyə minmişdir.
Bu qərar cinayət işləri üzrə məhkəmələrin faktiki və hüquqi araşdırma apararkən həm ölkə qanunvericiliyinə, həm də beynəlxalq normalara uyğun addım atdığını bir daha təsdiqləmişdir. Xüsusilə narkotik vasitələrin qaçaqmalçılıq yolu ilə gətirilməsinə və bu maddələrin satış məqsədilə dövriyyəsinə qarşı mübarizədə məhkəmə orqanlarının sərt və prinsipial mövqedə olduğu görünməkdədir.
Beləliklə, bu iş üzrə Ali Məhkəmənin verdiyi qərar, məhkəmələrin qanuni sübutlara istinad edərək yekun hökm çıxardığını və cinayət əməlinin cəzasız qalmadığını göstərmişdir. Bu isə cəmiyyətdə hüquq qaydasının möhkəmlənməsinə, narkotik vasitələrin qanunsuz dövriyyəsinə qarşı effektiv mübarizənin aparılmasına xidmət etmişdir.
