Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi podrat müqavilələri ilə bağlı mühüm qərar qəbul etmişdir. İş X saylı məhkəmə aktına əsaslanan bu qərar, podrat müqavilələri üzrə qüsurların aradan qaldırılması, iddia müddətinin tətbiqi və sübutetmə vəzifəsi ilə bağlı önəmli hüquqi məsələləri əhatə etmişdir.
İşin Faktiki Halları
İddiaçı MMC (bundan sonra – İddiaçı) və Cavabdeh1 Şirkəti (bundan sonra – Cavabdeh) arasında 7 iyun 2011-ci il tarixində podrat müqaviləsi bağlanmışdır. Müqaviləyə əsasən, Cavabdeh İddiaçıya məxsus ünvan 1-də yerləşən çoxmərtəbəli otel binasında elektrik sistemlərinin materialları və quraşdırılması işlərini istismara tam yararlı halda təhvil verməli idi. Müqavilənin dəyəri 1.500.000 ABŞ dolları müəyyən edilmişdir.
Sonrakı illərdə tərəflər arasında bir neçə əlavə razılaşma imzalanmış və işlərin həcmi artırılmışdır. Lakin Cavabdeh tərəfindən görülən işlərdə qüsurlar meydana çıxmışdır. 2017-ci ildə otelin müştəriləri havalandırma, isitmə və soyutma sistemləri ilə bağlı çoxsaylı şikayətlər etmişdir. İddiaçı, bu şikayətləri araşdırmaq üçün daxili komissiya yaratmış və nəticədə Cavabdehin işlərində ciddi qüsurların olduğunu müəyyən etmişdir.
İddiaçı, qüsurların aradan qaldırılması üçün başqa bir podratçı ilə müqavilə bağlamış və təmir işlərinə 502.839,44 manat xərcləmişdir. Həmçinin, təmir işləri zamanı otelin bəzi mərtəbələri bağlandığı üçün 539.528,71 manat məbləğində əldən çıxmış gəlir iddiası irəli sürmüşdür. İddiaçı, Cavabdehdən ümumilikdə 1.042.068,15 manat maddi zərərin və 300.000 manat işgüzar nüfuzuna vurulan zərərin ödənilməsini tələb etmişdir.
Ali Məhkəmənin Mövqeyi
Ali Məhkəmə işə baxarkən bir sıra hüquqi məsələləri araşdırmış və aşağıdakı nəticələrə gəlmişdir:
- İddia Müddətinin Tətbiqi: Məhkəmə müəyyən etmişdir ki, MM-in 776.1-ci maddəsinə əsasən, podrat müqaviləsi üzrə qüsur barəsində iddia müddəti işin qəbul edildiyi gündən bir il təşkil edir. Bu işdə, tərəflər arasında rəsmi təhvil-təslim aktı mövcud olmasa da, otelin 2015-ci ildən etibarən istismar edildiyi və İddiaçının Cavabdehin gördüyü işlərdən istifadə etdiyi müəyyən edilmişdir. Buna görə də, İddiaçının iddia müddətini ötürdüyü qənaətinə gəlinmişdir.
- Qüsurların Sübut Edilməsi: Məhkəmə qeyd etmişdir ki, İddiaçı tərəfindən təqdim olunan sübutlar (2017-ci il tarixli komissiya aktı və 2018-ci il tarixli mütəxəssis rəyi) qüsurların mövcudluğunu və onların Cavabdeh tərəfindən törədildiyini yetərincə təsdiq etməmişdir. Həmin akt və rəyin obyektivliyi şübhə doğurmuş, çünki Cavabdehin iştirakı olmadan tərtib edilmiş və qüsurların detalları ətraflı göstərilməmişdir.
- Əldən Çıxmış Gəlir və İşgüzar Nüfuza Dəymiş Zərər: Məhkəmə əldən çıxmış gəlirin və işgüzar nüfuza dəymiş zərərin ödənilməsi tələblərini də əsassız hesab etmişdir. İddiaçı bu tələbləri təsdiq edən kifayət qədər sübut təqdim etməmiş, əldən çıxmış faydanın məbləğinin təmirlə birbaşa əlaqəsini sübut edə bilməmişdir.
- Sübutetmə Vəzifəsi: MPM-in 77.1-ci maddəsinə əsasən, hər bir tərəf öz tələblərinin və etirazlarının əsası kimi istinad etdiyi halları sübut etməlidir. Məhkəmə müəyyən etmişdir ki, İddiaçı öz iddialarını sübut etmək vəzifəsini yerinə yetirə bilməmişdir.
Nəticə
Yuxarıda göstərilən əsaslarla, Ali Məhkəmə İddiaçının kassasiya şikayətini təmin etməmiş və apellyasiya instansiyası məhkəməsinin qərarını dəyişdirmədən saxlamışdır. Beləliklə, Cavabdehdən tələb olunan 502.839,44 manat məbləğində təmir xərclərinin ödənilməsi tələbi rədd edilmişdir.
Hüquqi Əhəmiyyəti
Bu qərar podrat müqavilələri sahəsində mühüm hüquqi presedent yaratmışdır. Məhkəmə podratçıların işlərin qüsursuz icrasını təmin etməli olduğunu vurğulasa da, sifarişçilərin də iddialarını sübut etmə və iddia müddətlərinə riayət etmə öhdəliyi olduğunu təsdiqləmişdir.
Həm podratçılar, həm də sifarişçilər üçün bu qərar bir neçə dərs ehtiva edir:
- Sənədləşdirmənin Vacibliyi: İşlərin təhvil-təslim aktlarının tərtib edilməsi və tərəflər arasında razılaşmaların yazılı şəkildə sənədləşdirilməsi sonrakı mübahisələrin qarşısını almaqda mühüm rol oynayır.
- İddia Müddətlərinə Riayət: Sifarişçilər qüsurlar aşkar etdikdə, iddia müddətini keçirmədən qanuni addımlar atmalıdırlar.
- Sübutların Toplanması: İddia irəli sürən tərəf öz tələblərini dəstəkləyən mötəbər və obyektiv sübutlar təqdim etməlidir.
Ali Məhkəmənin bu qərarı, podrat müqavilələri üzrə mübahisələrin həllində maddi və prosessual hüquq normalarının düzgün tətbiqi üçün mühüm istiqamətlər müəyyən etmişdir. Bu, hüquq icraçılarına və kommersiya subyektlərinə gələcək fəaliyyətlərində hüquqi risklərin idarə olunması üçün əhəmiyyətli bir nümunədir.
