Onlayn mərc oyunlarından yaranan 1,7 milyon manatlıq vergi borcu
Vergi orqanı tərəfindən mübahisələndirilən böyük məbləğli vergi borcuna dair qərar, eyni zamanda müvəqqəti xarakterli müdafiə tələbinin (sərəncamların icrasının dayandırılması) necə dəyərləndirildiyi, hüquq ictimaiyyətində xüsusilə maraq doğuran məsələlərdəndir. Bu yaxınlarda Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsinin İnzibati Kollegiyası məhz bu qəbildən olan bir işlə bağlı kassasiya instansiyasında qərar qəbul etmişdir.
İşin faktiki halları
İddiaçı (ərizəçi) İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidmətinin (DVX) Bakı şəhəri X8 üzrə Baş İdarəsinin qərarı ilə üzərinə böyük məbləğdə – 1.740.687,78 manat vergi borcu yazıldığını iddia etmiş və həmin qərarın ləğvini tələb etmişdir. Onun əsas tələblərindən biri də bu vergi borcunun silinməsi və ona qarşı yönəldilmiş inzibati aktların (sərəncamların) icrasının, eləcə də yeni sərəncamların verilməsinin müvəqqəti olaraq dayandırılması olmuşdur.
Məlum olmuşdur ki, ərizəçinin barəsində cinayət işi başlanılmış və ittiham aktında onun qanunsuz sahibkarlıq fəaliyyəti (xüsusi razılıq tələb olunan onlayn mərc oyunlarının lisenziyasız təşkili) nəticəsində külli miqdarda gəlir əldə etməsi, eyni zamanda böyük məbləğdə sadələşdirilmiş vergini dövlət büdcəsinə ödəməkdən yayınması halları qeyd edilmişdir. Cinayət işinin istintaqı əsasında vergi orqanı hesablamalar apararaq ərizəçinin 1.740.687,78 manat vergi borcu olduğunu müəyyən etmişdir.
Ərizəçi isə mübahisələndirdiyi inzibati aktın (borcun) icrası davam etdikcə maliyyə vəziyyətinin son dərəcə ağırlaşdığını və bunun gələcəkdə onun hüquqlarının bərpasını çətinləşdirəcəyini bildirərək, məhkəmədən müvəqqəti xarakterli müdafiə tədbirlərinin (bank hesablarına yönəldilmiş sərəncamların icrasının dayandırılması) tətbiqinə dair qərardad çıxarılmasını xahiş etmişdir.
Birinci və apellyasiya instansiyalarının mövqeyi
Bakı İnzibati Məhkəməsi müvəqqəti xarakterli müdafiə barədə ərizəni rədd etmişdir. Məhkəmə qərardadında qeyd etmişdir ki, vergi borcunun qanuniliyini müəyyən etmək üçün ərizəçinin qanunsuz sahibkarlıq edib-etməməsi, xüsusilə onlayn qumar oyunlarının təşkili yolu ilə gəlir əldə etməsi faktları cinayət işi materialları ilə bilavasitə bağlıdır. Odur ki, həmin cinayət işi üzrə təqsir müəyyən edilmədən iddianın “böyük ehtimalla uğurlu olacağı” qənaətinə gəlmək mümkün deyildir.
İddiaçı bu qərardaddan apellyasiya şikayəti vermiş, lakin Bakı Apelyasiya Məhkəməsi birinci instansiyanın mövqeyini təsdiq edərək qərardadı dəyişmədən saxlamışdır.
Ali Məhkəmənin qiymətləndirməsi
Ali Məhkəmə iddiaçının kassasiya şikayətini araşdırarkən aşağıdakı əsas məqamları vurğulamışdır:
- İşin faktiki hallarının hələ tam müəyyənləşməməsi
Əsas vergi mübahisəsinin həlli, ərizəçinin qanunsuz sahibkarlıq fəaliyyəti göstərməsi və bu zaman külli miqdarda gəlir əldə etməsi ilə bağlıdır. Onun barəsində başlanılmış cinayət işində məhz həmin məqamın araşdırılması aparılır. Cinayət işinin nəticəsi məlum olmadan vergi borcunun əsassızlığı (və ya əsaslılığı) barədə qənaət formalaşdırmaq tezdir. - “İddianın böyük ehtimalla uğurlu olacağı” şərti
İnzibati Prosessual Məcəllənin tələbinə görə, məhkəmə müvəqqəti xarakterli müdafiə tədbiri tətbiq edərkən iddianın “böyük ehtimalla uğurlu olacağı”na dair ilkin əsaslandırılmış ehtimala malik olmalıdır. Ali Məhkəmə qeyd etmişdir ki, hazırkı məqamda bu ehtimala gəlmək üçün kifayət qədər sübut yoxdur, çünki əsas məsələ cinayət prosesinin nəticəsindən asılıdır. - Ərizəçinin hüquqlarının bərpasının mümkünsüzlüyü və ya çətinləşməsi məsələsi
Müvəqqəti müdafiə tədbirinin məhkəmə tərəfindən tətbiqi üçün ikinci əsas şərt – ərizəçinin hüquqlarının mümkün bərpa mexanizmlərinin mövcud vəziyyət dəyişərsə “tamamilə mümkünsüz” və ya “xeyli dərəcədə çətin” olacağıdır. Lakin Ali Məhkəmə bu vəziyyətin yetərincə əsaslandırılmadığı qənaətinə gəlmişdir.
Beləliklə, Ali Məhkəmə apellyasiya instansiyasının qərarını qüvvədə saxlamış, ərizəçinin kassasiya şikayətini təmin etməmişdir. Qərarın məzmunundan aydın olur ki, məhkəmələr cinayət işində mübahisəyə səbəb olmuş vergi borcunun legitimliyi məsələsinin sonrakı mərhələdə – cinayət işinin araşdırılması bitdikdən sonra daha dəqiq müəyyən edilə biləcəyini qəbul etmişdir.
Nəticə
Hazırkı iş, vergi borcunun müvəqqəti icrasının dayandırılması ilə bağlı tələbin təmin edilməməsi nümunəsi kimi diqqət çəkir. Məhkəmələr belə nəticəyə gəlmişdir ki, böyük məbləğli vergi borcunun əsassızlığı barədə müvəqqəti ehtimala əsasən qənaət formalaşdırmaq üçün yetərli dəlillər yoxdur və eyni zamanda mübahisənin kökündə dayanan faktlar (iddiaçının qanunsuz sahibkarlıq fəaliyyəti) cinayət işinin predmetidir. Cinayət işinin yekunu işıqlandırdıqdan sonra iddianın uğurluluğuna dair şübhələr aradan qalxa və ya əksinə, möhkəmlənə bilər.
Müvəqqəti xarakterli müdafiə tədbiri, xüsusən də inzibati aktın icrasının dayandırılması mübahisələndirildikdə, məhkəmələrin aydın kriteriyalara – “böyük ehtimalla uğur” və “bərpanın mümkünsüzlüyü və ya çətinləşməsi” – əsaslandığı bir daha görünmüşdür. Bu isə bir tərəfdən dövlət orqanlarının qanuni fəaliyyəti, digər tərəfdən isə şəxslərin müdafiə hüququ arasında həssas tarazlığı qorumağa xidmət edir.
Nəticə etibarilə, Ali Məhkəmənin qərarı, maddi vergi mübahisəsi və cinayət işinin nəticələrinin bir-birinə təsirini diqqət mərkəzinə çəkir. Əsas vergi tələbinin doğru olub-olmaması cinayət icraatının gedişində üzə çıxacaq; hazırkı mərhələdə isə iddiaçının müvəqqəti müdafiə tədbirinə dair tələbinin rədd edilməsinin hüquqi əsasları mötəbər hesab edilmişdir.
