Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsinin 10 yanvar 2023-cü il tarixli qərarının hüquqi təhlili
Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi 10 yanvar 2023-cü il tarixdə ictimai diqqət çəkən cinayət işi üzrə əhəmiyyətli qərar qəbul etmişdir. Məhkəmə Cinayət Kollegiyasının tərkibində baxılmış işdə əsas mübahisə, təqsirləndirilən şəxsin – “xxxx” MMC-nin sabiq direktorunun cinayət əməlini hansı hüquqi norma ilə tövsif olunması ətrafında cəmlənmişdir.
İşin faktiki halları: Kredit alınması və ödənilməmiş borc
İstintaq orqanı müəyyən etmişdir ki, təqsirləndirilən şəxs 2014-cü ildə “xxxx” MMC-nin direktoru olduğu zaman Azərbaycan Beynəlxalq Bankının Nəqliyyat filialından 300.000 manat məbləğində kredit əldə etmişdir. Kredit müqaviləsinə əsasən bu məbləğ illik 18 faizlə və 36 ay müddətinə ayrılmış, 1.500 manat komissiya haqqı çıxıldıqdan sonra qalan 298.500 manat nağd şəkildə alınmış, lakin bu vəsait cəmiyyətin kassasına daxil edilməmişdir. İttiham tərəfi bu hərəkəti mənimsəmə və vəzifədən sui-istifadə kimi qiymətləndirmiş və təqsirləndirilən şəxs barəsində Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 179.3.2 və 308.2-ci maddələri ilə ittiham irəli sürmüşdür.
Birinci və apellyasiya instansiyaları: Mənimsəmə sübuta yetirilməmişdir
Bakı Ağır Cinayətlər Məhkəməsi iş üzrə mövcud sübutları araşdıraraq nəticəyə gəlmişdir ki, mənimsəmə ittihamı sübuta yetirilməmişdir. Məhkəmə qeyd etmişdir ki, təqsirləndirilən şəxs kredit müqaviləsi üzrə yaranmış 287.266,51 manat borcun ödənilməsindən qəsdən yayınmışdır və bu davranış Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 196.2-ci maddəsi ilə (külli miqdarda kreditor borcunun ödənilməsindən yayınma) uyğunluq təşkil edir. Apellyasiya instansiyası da bu mövqeyi dəyişdirmədən saxlamış və ittiham tərəfinin apellyasiya protestini təmin etməmişdir.
Kassasiya protesti: Mənimsəmə faktı vardırmı?
Dövlət ittihamçısı kassasiya protesti verərək apellyasiya instansiyası məhkəməsinin qərarının ləğv olunmasını və işin yenidən baxılmasını xahiş etmişdir. Protestdə əsas arqument kimi göstərilmişdir ki, kredit vəsaitinin təyinat üzrə istifadə edilməməsi və şəxsi məqsədlərlə sərf olunması təqsirləndirilən şəxsin əməllərində mənimsəmə cinayətinin olduğunu göstərir. Eyni zamanda ibtidai istintaq və məhkəmə baxışı zamanı toplanmış şahid ifadələri, ekspertiza rəyləri və digər sənədlər bu mövqeyi dəstəklədiyi iddia olunmuşdur.
Ali Məhkəmənin mövqeyi: Sübut yetərli deyildir
Azərbaycan Respublikası Ali Məhkəməsi Cinayət Kollegiyası protestin dəlillərini hərtərəfli araşdırmış və aşağıdakı nəticəyə gəlmişdir:
- Cinayət işinin sübutlar toplusu təqsirləndirilən şəxsin kredit vəsaitini şəxsi məqsədlərlə mənimsəməsini təsdiq etmir.
- Məhkəmə araşdırmaları zamanı ittiham tərəfinin təqdim etdiyi sübutlar (şahid ifadələri, ekspertiza rəyi, sənədlər) mənimsəmə faktını sübut edəcək səviyyədə konkret və inandırıcı olmamışdır.
- Hüquq normalarının tətbiqi baxımından birinci və apellyasiya instansiyası məhkəmələri tərəfindən düzgün nəticəyə gəlinmiş və təqsirləndirilən şəxsin əməli Azərbaycan Respublikası Cinayət Məcəlləsinin 196.2-ci maddəsi ilə düzgün tövsif olunmuşdur.
Bundan əlavə, Ali Məhkəmə qeyd etmişdir ki, təqsirsizlik prezumpsiyası beynəlxalq hüququn və milli qanunvericiliyin əsas prinsiplərindəndir və ittiham sübut edilmədikcə, təqsirləndirilən şəxs cinayət törətmiş hesab edilə bilməz. Kassasiya instansiyası yeni sübutların təqdim edilməsi və işin halları ilə bağlı yeni araşdırma aparılması səlahiyyətinə malik olmayıb, yalnız hüquqi məsələlərin düzgün tətbiqinə nəzarət edir.
Nəticə: Qanun və sübut əsaslı qərar
Beləliklə, Ali Məhkəmə kassasiya protestini təmin etməmiş, apellyasiya instansiyasının qərarını dəyişdirmədən qüvvədə saxlamışdır. Qərar hüquqi baxımdan presedent təşkil edəcək nümunə kimi qiymətləndirilə bilər. Belə ki, məhkəmə prosesi zamanı istintaq və ittiham materiallarının hüquqi tələblərə uyğun formada təqdim olunmaması, cinayət tərkibinin bütün əlamətlərinin sübutlarla təsdiq edilməməsi fonunda hüquqi qiymətin təqsirləndirilənin xeyrinə verilməsi ədalətli məhkəmə araşdırmasının mühüm göstəricisidir.
Bu qərar həmçinin göstərir ki, Azərbaycan Respublikasının məhkəmə sistemi Konstitusiyanın və Cinayət-Prosessual Məcəllənin tələblərinə uyğun olaraq, sübutların tam, hərtərəfli və obyektiv araşdırılmasına əsaslanan ədalətli qərarlar qəbul etməklə hüquq sisteminə olan ictimai etimadı möhkəmləndirməyə xidmət edir.
