Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin Kommersiya Kollegiyasının 10 sentyabr 2021-ci il tarixli ***** saylı qətnaməsindən cavabdeh ***** ASC tərəfindən verilmiş kassasiya şikayətinə yazılı icraat qaydasında baxılmışdır.
I. İŞİN HALLARI
- Kredit Müqavilələri və İpoteka
***** ASC (o dövrdə bank olaraq fəaliyyət göstərən qurum) ilə ***** MMC arasında 14.03.2007-ci il, 24.06.2008-ci il və 03.06.2011-ci il tarixli kredit müqavilələri bağlanmış, bu müqavilələr üzrə müəyyən müddət və faiz dərəcələri ilə iri məbləğlərdə vəsaitlər ayrılmışdır. Kreditlərin təminatı məqsədilə, həmin bankla (ipoteka saxlayan) borcalan ***** MMC və ipoteka qoyan ***** MMC arasında ayrıca ipoteka müqavilələri imzalanmışdır. İpoteka predmeti kimi ***** ünvanında yerləşən əmlak kompleksi girov edilmişdir. - Məhkəmə Prosesi və Qətnamələr
Bank, kredit üzrə borcun tutulması və ipoteka predmetinə tutma yönəldilməsi üçün ***** İnzibati-İqtisadi Məhkəməsinə müraciət etmiş, həmin məhkəmənin 19.01.2015-ci il tarixli ***** saylı qətnaməsi ilə iddia təmin edilmişdir. Qətnamə apellyasiya və kassasiya instansiyalarında dəyişdirilmədən saxlanılmış və hüquqi qüvvəsini almışdır. Bu qətnamə əsasında ***** MMC-yə məxsus olan, daşınmaz əmlak reyestrində çıxarışla təsdiqlənmiş əmlak kompleksinə tutma yönəldilərək onun hərracda satılması qət edilmişdir. - Əmlakın Hərracdan Keçməsi
İcra vərəqəsi əsasında ***** şəhəri üzrə İcra İdarəsi icraata başlamış, daha sonra Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ***** tarixli fərmanının icrası olaraq, bankın problemli aktivləri üzrə tələblər ***** QSC-yə güzəşt edilmişdir. Hərrac təşkilatı olan başqa bir MMC tərəfindən keçirilmiş hərracın nəticəsində ipoteka predmeti kimi göstərilən daşınmaz əmlak kompleksi ***** QSC (bundan sonra “Cavabdeh QSC”) tərəfindən alınıb mülkiyyətinə keçmiş, ardınca da müxtəlif təhvil-təslim aktları əsasında ***** ASC-yə verilmişdir. - Təhvil-Təslim Aktları və Mübahisə
***** MMC-yə məxsus olmuş əmlakın Cavabdeh QSC-yə təhvil-təslimi zamanı tərtib edilmiş 24.04.2019-cu il tarixli aktda, daşınmaz əmlakla bərabər, bəzi daşınar əmlaklar da göstərilmişdir. Ertəsi gün – 25.04.2019-cu ildə həmin əmlakların Cavabdeh QSC-dən ***** ASC-yə verilməsi barədə ikinci təhvil-təslim aktı imzalanmışdır. Lakin iddiaçı MMC iddia edir ki, bu siyahılara əslində ipoteka predmetinə daxil olmayan, onun mülkiyyətində olan daşınar əmlaklar da daxil edilmişdir. - İddianın Predmeti
İddiaçı MMC cavabdehlər – ***** QSC və ***** ASC-yə qarşı məhkəməyə müraciət edərək, inzibati bina, anbar, istehsal sexləri və ərazidə olan çoxsaylı avadanlıq, texnika, maşın, mebel və s. daşınar əşyaların ona məxsus olmasını, lakin hazırda cavabdehlərin qanunsuz sahibliyində saxlanıldığını bildirmişdir. İddiaçı MMC Azərbaycan Respublikası Mülki Məcəlləsinin (MM) 157.2-ci maddəsinə əsaslanaraq, özgəsinin qanunsuz sahibliyindən öz əmlakının (daşınar əşyaların) geri qaytarılmasını tələb etmişdir. - Birinci İnstansiya Məhkəməsi
***** Kommersiya Məhkəməsinin 11.02.2021-ci il tarixli qətnaməsi ilə iddia tələbi qismən təmin edilərək, yalnız 3 ədəd 2005-ci ilin istehsalı olan minik avtomobili və 1 ədəd yük avtomobilinin cavabdeh ***** ASC-dən alınıb iddiaçıya qaytarılması, digər çoxsaylı avadanlıq və əşyaların isə ipoteka predmeti kimi dəyərləndirildiyi hesab olunaraq geri qaytarılmaması qət edilmişdir. - Apellyasiya İnstansiyası Məhkəməsi
Həmin qətnamədən həm iddiaçı MMC, həm üçüncü şəxs qismində çıxış edən ***** MMC, həm də cavabdeh ***** ASC apellyasiya şikayətləri vermişdir. 10.09.2021-ci il tarixdə Bakı Apellyasiya Məhkəməsinin Kommersiya Kollegiyası birinci instansiya məhkəməsinin qətnaməsini ləğv edərək, iddiaçı MMC-nin mülkiyyətində olduğunu sübuta yetirdiyi avadanlıqların, daşınar əşyaların (ümumilikdə uzun siyahı formasında) cavabdeh ***** ASC-dən alınıb iddiaçıya qaytarılmasına qərar vermiş, “Cavabdeh QSC”yə münasibətdə isə iddia təmin edilməmişdir. - Kassasiya Şikayəti
Cavabdeh ***** ASC apellyasiya məhkəməsinin qətnaməsindən kassasiya şikayəti verərək, qərarın ləğv edilməsini və tələbin tamamilə rədd olunmasını xahiş etmişdir.
II. İŞ ÜZRƏ QƏBUL EDİLMİŞ MƏHKƏMƏ AKTLARI
- Birinci instansiya məhkəməsinin nəticəsi
Birinci instansiya məhkəməsi başlıca olaraq ipoteka predmeti olan daşınmaz əmlakın tərkibinə yüklü edilmiş hər hansı daşınar əmlakın da daxil olduğunu ehtimal etmiş və yalnız nəqliyyat vasitələrinin qeyri-ipoteka əmlakı olmasını əsas götürərək, həmin maşınların geri qaytarılmasına qərar vermişdir. - Apellyasiya instansiyası məhkəməsinin mövqeyi
Apellyasiya instansiyası məhkəməsi qərarında göstərmişdir ki, 2009-cu il tarixli ipoteka müqaviləsində ancaq müəyyən tikililər, binalar və qurğular konkret sadalanmışdır. Avadanlıqlar, mebellər, istehsalat qurğuları və digər daşınar əşyalar həmin girov müqaviləsinin mövzusu olmamışdır. Beləliklə, bu əşyaların ipoteka predmetinə daxil edildiyini təsdiqləyən hər hansı sənəd və ya məhkəmə qərarı iş materiallarında yoxdur.
Bundan əlavə, apellyasiya məhkəməsi qeyd etmişdir ki, sözügedən daşınar əmlakların çoxu iddiaçı MMC tərəfindən müxtəlif ölkələrdən idxal olunmuş, ya da başqa şəxslərdən ayrıca alqı-satqı müqavilələri ilə əldə edilmişdir. Bu səbəbdən həmin əşyalar üzərində mülkiyyət hüququ, təqdim olunan sənədlərlə kifayət qədər əsaslandırılmışdır.
Qərara əsasən, görülən icra tədbirləri yalnız ipotekaya qoyulmuş daşınmaz kompleksin “Cavabdeh QSC” və sonradan “Cavabdeh ASC” tərəfindən qəbul edilməsinə yönəlmişdir. Tələbin borclunun digər əmlakına, o cümlədən bu avadanlıqlara yönəldilməsinə dair hər hansı icra məmuru qərarı olmayıb. İddiaçı MMC məhz bu əsaslarla mülkiyyət hüququnun qorunması üçün MM-in 157.2-ci maddəsinə uyğun özgənin qanunsuz sahibliyindən əmlakın geri qaytarılmasını tələb etməyə tam əsaslı şəkildə müraciət etmişdir. - Kassasiya Şikayətinin Nəticəsi
***** ASC-nin kassasiya şikayəti Ali Məhkəmənin Kommersiya Kollegiyası tərəfindən araşdırılmış, məhkəmə apellyasiya instansiyasının gəldiyi nəticələri qanuni və əsaslı sayaraq şikayəti təmin etməmiş, 10.09.2021-ci il tarixli qətnaməni dəyişdirilmədən saxlamışdır.
III. ALİ MƏHKƏMƏNİN HÜQUQİ MÖVQEYİ
- Mülkiyyət Hüququnun Müdafiəsi və İpoteka Müqaviləsinin Hüdudları
Ali Məhkəmə qeyd etmişdir ki, “Daşınmaz əmlakın dövlət reyestri haqqında” Qanunun müvafiq maddələrinə görə, əgər girov olaraq qoyulan kompleksin içərisində konkret daşınar avadanlıqlar da ipoteka predmeti kimi daxil edilirsə, bu hal mütləq ipoteka müqaviləsində və reyestr qeydiyyatında ətraflı göstərilməlidir. Hazırkı işdə isə belə bir qeyd və ya müqavilə mövcud olmadığından, daşınar əmlakların da “avtomatik” ipoteka predmeti hesab edilməsi qanunsuzdur. - İcra Prosesinin Çərçivəsi
İpoteka predmeti sayılan daşınmaz əmlakın hərracdan sonra tələbkarın mülkiyyətinə keçməsi borcun qalan hissəsini avtomatik olaraq hər hansı digər əmlaka da şamil etmir. Bunun üçün qanunda nəzərdə tutulan ayrıca prosedur və ya məhkəmə qərarı tələb olunur. Bu işdə həmin addımlar atılmamışdır. - Nəticə
Beləliklə, Ali Məhkəmə apellyasiya məhkəməsinin qərarını qüvvədə saxlayaraq, həmin ipoteka predmetinə daxil edilməmiş daşınar əmlakların iddiaçı MMC-yə qaytarılmalı olduğu qənaətinə gəlmişdir.
