İşin faktiki halları
- İddiaçı (mətn üzrə “Maraqlı şəxs2”) Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun Biləsuvar rayon şöbəsinə qarşı məhkəməyə müraciət edərək, ona güzəştli şərtlərlə yaşa görə əmək pensiyasının təyin edilməsi barədə tələb irəli sürmüşdür. Şirvan İnzibati-İqtisadi Məhkəməsinin 2017-ci il tarixli, 2-1(086)-2421/2017 nömrəli qərarı ilə iddia qismən təmin edilmiş, cavabdehin üzərinə iddiaçıya 57 yaşından (27.09.2016-cı il tarixdən) etibarən güzəştli şərtlərlə əmək pensiyasının təyin olunması öhdəliyi qoyulmuşdur.
- Məhkəmə qərarı qanuni qüvvəyə mindikdən sonra DSMF tərəfindən icra edilmiş və iddiaçıya pensiya təyinatı aparılmışdır. Lakin sonrakı araşdırmalar zamanı iddiaçının iş stajının 25 ildən az olduğu iddia edilərək 2019-cu ildən etibarən pensiya ödənişinin dayandırıldığı bildirilmişdir.
- DSMF Xüsusi Şərtlərlə Təyinat üzrə Mərkəzi Filialı Şirvan İnzibati Məhkəməsinə müraciət edərək həmin 2017-ci il tarixli qərara izah verilməsini xahiş etmişdir. Ərizədə əsas qismən ondan ibarət olmuşdur ki, iddiaçının ümumi sığorta stajı 25 ildən azdır və bu səbəbdən qərarın tam icrası mümkün deyil. Birinci instansiya məhkəməsi bu ərizəni təmin etməmiş, qərarda aydınlaşdırılmaya ehtiyac yaradan müddəaların olmadığını qeyd etmişdir.
Məhkəmə aktları
- Birinci instansiya məhkəməsi
Şirvan İnzibati Məhkəməsi (8-1(120)-2/2024 saylı, xx.xx.2024-cü il tarixli qərardad) DSMF-nin “qərara izah verilməsi” barədə müraciətini rədd etmiş, qərarın hüquqi məzmununun kifayət qədər aydın olduğunu göstərmişdir. - Apellyasiya instansiyası
DSMF-nin apellyasiya şikayətinə baxan Şirvan Apellyasiya Məhkəməsinin İnzibati Kollegiyası (10 sentyabr 2024-cü il tarixli, 8-1(106)-3/2024 nömrəli qərardad) birinci instansiya məhkəməsinin hüquqi mövqeyi ilə razılaşaraq qərardadı dəyişdirmədən saxlamışdır. Apellyasiya məhkəməsi xüsusilə vurğulamışdır ki, artıq qanuni şəkildə icra edilmiş məhkəmə qərarına ikinci dəfə izah verilməsi prosessual qanunvericiliyə uyğun deyildir. - Ali Məhkəmənin qərarı
Ərizəçi kassasiya şikayəti versə də, Ali Məhkəmənin İnzibati Kollegiyası (19.12.2024-cü il tarixli, 8-1(102)-4/2024 nömrəli qərar) kassasiya şikayətini təmin etməmiş, apellyasiya instansiyası məhkəməsinin qərardadını dəyişdirmədən qüvvədə saxlamışdır.
Ali Məhkəmənin hüquqi mövqeyi
- Qərarın icra olunması faktı
Araşdırmalar zamanı məlum olmuşdur ki, 2017-ci il tarixli qərar DSMF-nin Biləsuvar rayon şöbəsi tərəfindən artıq icra edilmiş, iddiaçıya pensiya təyin edilmişdir. Mülki Prosessual Məcəllənin (MPM) 230.3-cü maddəsi baxımından qərar icra olunduqdan sonra onun izah edilməsinə yol verilmir. - Qanuni qüvvəyə minmiş məhkəmə aktının yenidən “izah” predmeti kimi irəli sürülməsi
Qanuni qüvvəyə minən və icra edilmiş məhkəmə qərarının sonradan ləğvi və ya dəyişdirilməsi yalnız məhdud hallarda mümkündür. İzah proseduru isə qərardad və ya qətnamənin məzmununu dəyişmədən, onun aydın olmadığı hallarda tətbiq oluna bilər. İcra olunmuş məhkəmə qərarı üçün əlavə izah MPM-in 230.3-cü maddəsi üzrə nəzərdə tutulmamışdır. - Məhkəmə qərarının məcburiliyi
Qanuni qüvvəyə minmiş məhkəmə aktları bütün şəxslər, o cümlədən inzibati orqanlar üçün məcburidir. DSMF ayrıca əsasla (məsələn, saxta sənədlər və s.) yeni proses başlamadıqca, artıq qəbul olunmuş və icra edilmiş məhkəmə qətnaməsinin “hansısa hissəsinin” təkrar araşdırılması mümkün deyil.
Nəticə
Ali Məhkəmə hesab etmişdir ki, birinci və apellyasiya instansiyalarının “artıq icra edilmiş qərara izah verilməsinin mümkünsüzlüyü” barədə mövqeyi doğru və əsaslıdır. DSMF tərəfindən əvvəlki məhkəmə qərarına uyğun şəkildə pensiya təyinatı aparıldığı üçün, sonradan yaranan hər hansı narazılıq və ya yeni hal qərarın izahı yolu ilə deyil, məhkəmə qərarlarının icrası prosesində qanunla nəzərdə tutulan digər mexanizmlər əsasında araşdırılmalıdır. Bu səbəbdən DSMF-nin kassasiya şikayəti rədd olunmuş, apellyasiya instansiyası məhkəməsinin qərardadı qüvvədə saxlanılmışdır.
