Əmək Müqaviləsinin Qanunsuz Ləğvi: Ali Məhkəmənin Mühüm Qərarı
Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi tərəfindən 26 fevral 2025-ci il tarixində qəbul edilmiş qərar işəgötürənlərin əmək qanunvericiliyinin tələblərinə riayət etmələrinin zəruriliyini bir daha vurğulamışdır. Qərar, hüquqşünas vəzifəsində çalışan işçi ilə bağlanmış əmək müqaviləsinə xitam verilməsi və ona qarşı tətbiq edilmiş intizam tənbehinin hüquqazidd olması məsələləri ətrafında formalaşmışdır.
İşin Faktiki Halları
Mübahisəyə səbəb olan hadisələr zənciri 2023-cü ilin sonlarında başlayaraq 2024-cü ilin fevral ayında kəskinləşmişdir. İddiaçı, Cavabdeh MMC-də hüquqşünas vəzifəsində çalışmış və öz xahişi ilə əmək müqaviləsinə xitam verilməsi barədə ərizə təqdim etmişdir. Lakin əmək münasibətlərinin ləğv edilməsi zamanı bir sıra ciddi hüquq pozuntularına yol verilmişdir.
İddiaçının əmək funksiyalarını icra edərkən verdiyi yalan məlumatlar, rəhbərliyə təqdim edilən izahata dair imtinası, intizam tənbehi aktlarının qeyri-iş günündə rəsmiləşdirilməsi və əmək haqqından 30 manat cərimənin əvvəlcədən heç bir hüquqi əsas olmadan tutulması məhkəmə tərəfindən araşdırılmış və qeyri-qanuni hərəkətlər kimi qiymətləndirilmişdir.
Birinci və Apellyasiya Məhkəmələrinin Mövqeyi
Yasamal Rayon Məhkəməsi işə baxaraq, işçiyə qarşı verilmiş intizam tənbehinin – “İntizam tənbehi barədə” aktın və “İntizam tənbehinin verilməsi haqqında” əmrin ləğv edilməsinə, əmək haqqından qanunsuz tutulmuş 30 manatın geri qaytarılmasına, əmək müqaviləsinin xitam verilməsi haqqında əmrin ləğv olunmasına və işçinin əvvəlki vəzifəsinə bərpasına qərar vermişdir.
Bakı Apellyasiya Məhkəməsi bu qətnaməni qüvvədə saxlamışdır. Məhkəmə qeyd etmişdir ki, əmək müqaviləsinin ləğvi ilə bağlı iddiaçının ərizəsində göstərdiyi tarixə əməl olunmaması və intizam tənbehinin qanuni müddətindən sonra tətbiq olunması hüquq pozuntusudur.
Ali Məhkəmənin Hüquqi Yanaşması
Ali Məhkəmə işə kassasiya instansiyasında baxaraq, apellyasiya məhkəməsinin bəzi qənaətləri ilə razılaşmamışdır. Belə ki, Ali Məhkəmə işçinin öz xahişi ilə əmək müqaviləsinə xitam verilməsi barədə ərizəsinin qüvvədə olduğunu və bu ərizənin xəbərdarlıq müddəti bitənədək geri götürülmədiyini əsas götürmüşdür. Bu səbəbdən işəgötürənin xəbərdarlıq müddəti bitmədən əmək müqaviləsinə xitam verməsi qanuna zidd hesab edilmiş, lakin işçinin əvvəlki vəzifəsinə bərpasına dair tələb əsassız sayılmışdır.
Məhkəmə, əmək münasibətlərinin qarşılıqlı razılığa əsaslandığını və işçinin öz istəyi ilə müqaviləyə xitam verdiyi halda, onu işə bərpa etməyin hüquqi əsasının olmadığını vurğulamışdır. Bununla belə, Ali Məhkəmə qeyd etmişdir ki, xəbərdarlıq müddəti başa çatmadan müqaviləyə xitam verilməsi səbəbindən həmin müddət üçün əmək haqqı iddiaçıya ödənilməlidir.
Əsas Hüquqi Mövzular və Ali Məhkəmənin Qənaəti
- Əmək Məcəlləsinin 69-cu maddəsi işçinin müqaviləyə xitam verməzdən əvvəl bir ay öncədən xəbərdarlıq verməsini tələb edir. Həmin müddət tamam olmadan müqaviləyə xitam verilməsi yolverilməzdir.
- Əmək Məcəlləsinin 76.2-ci maddəsinə əsasən əmək müqaviləsinə eyni zamanda bir neçə əsasla xitam verilməsi yolverilməzdir. İşəgötürənin həm ərizəyə, həm də intizam tənbehinə istinad etməsi bu tələbi pozmuşdur.
- Əmək haqqından tutmalar yalnız qanuni əsaslarla və əmrin tərtibindən sonra həyata keçirilməlidir. Bu halda cərimə əvvəl tutulmuş, sonradan əmrlə əsaslandırılmışdır.
- Qeyri-iş günündə sənəd tərtibi və işçinin davranışının qeyri-etik olması barədə aktın seçki günü tərtib edilməsi də məhkəmə tərəfindən qərəzli münasibət kimi qiymətləndirilmişdir.
Nəticə və Hüquqi Əhəmiyyət
Ali Məhkəmənin bu qərarı işəgötürənlərin əmək münasibətlərində qanunun bütün tələblərinə dəqiqliklə əməl etməli olduqlarını bir daha göstərmişdir. İşçilərin intizam tənbehinə məruz qalması və əmək münasibətlərinə xitam verilməsi yalnız konkret hüquqi əsaslara və prosedurlara uyğun həyata keçirilməlidir.
Bu iş eyni zamanda hüquqi ictimaiyyətə əmək münasibətlərinin tənzimlənməsi zamanı qanunvericiliyin incəliklərinə riayət olunmasının əhəmiyyətini xatırladır. Qərar əmək hüququ sahəsində hüquqi presedent baxımından da diqqətə layiqdir.
